✍🏻 અનવારુલ હક બેગ
નવી દિલ્હી – જમાઅતે ઇસ્લામી હિંદના ઉપાધ્યક્ષ માલિક મોતસિમ ખાને ભારતીય મુસ્લિમોના ઉત્થાન માટે એક સાહસિક દ્રષ્ટિકોણ રજૂ કર્યો છે, જેમાં સમુદાય સમક્ષ સામાજિક, શૈક્ષણિક અને રાજકીય પડકારોનો સામનો કરવા માટે એકતા, નવીકૃત વિશ્વાસ અને વ્યાપક વ્યૂહરચનાની માંગ કરવામાં આવી છે.
હાલમાં હૈદરાબાદમાં યોજાયેલા JIHના રાષ્ટ્રીય સભ્યોના સંમેલનમાં “ઉમ્મતનું નિર્માણ અને વિકાસ” વિષય પરના સંબોધનમાં, ખાને ભાર મૂક્યો હતો કે, “પ્રથમ અને મુખ્ય કાર્ય એ છે કે તમામ મુસ્લિમ સમુદાયો, સંગઠનો અને સંસ્થાઓએ ઉમ્મતને નિરાશામાંથી બહાર કાઢવા અને તેને તેની સાચી ઓળખ પરત કરવા માટે એક થવું જોઈએ.”
JIH ઉપાધ્યક્ષે ભાર મૂક્યો હતો કે મુસ્લિમોએ માત્ર પોતાના માટે જીવતા રાષ્ટ્ર તરીકે નહીં પરંતુ “સમગ્ર માનવતાના તારણહાર” તરીકે પોતાની ભૂમિકાને ઓળખવી જોઈએ, જેમને ન્યાય, સત્ય અને સમાનતા સ્થાપિત કરવા માટે ઇલાહી આદેશ સોંપવામાં આવ્યો છે. “વર્તમાન પરિસ્થિતિ મુશ્કેલ છે, અને પરીક્ષાઓ વધી શકે છે, પરંતુ આપણી રાહ જોઈ રહેલું ભવિષ્ય તેજસ્વી છે,” તેમણે પ્રેક્ષકોને આશ્વાસન આપ્યું હતું.
“સમયના તોફાનોમાંથી એક સાહસિક પેઢી ઉભરી આવશે જે રાષ્ટ્રનું પુનર્નિર્માણ કરશે.” જો કે, તેમણે ભાર મૂક્યો હતો કે આ ભવિષ્ય મુસ્લિમોને પોતાને પીડિત અને વંચિતની વિનાશક માનસિકતામાંથી મુક્ત કરવા પર નિર્ભર છે. “નિરાશા ક્રિયાને લકવાગ્રસ્ત કરે છે. આપણો વિકાસ સક્રિય ધ્યેય સ્વીકારવામાં રહેલો છે.”
ઉમ્મતની સામૂહિક શક્તિ, નૈતિક અખંડિતતા અને આધ્યાત્મિક ઉત્થાન કેન્દ્રિત સ્પષ્ટ માર્ગની રૂપરેખા આપતાં, ખાને ભાર મૂક્યો હતો કે આ સફર મુસ્લિમોના વિશ્વાસ અને તેમના પાત્રને મજબૂત કરવાથી શરૂ થાય છે. “ઉમ્મતની જીવનશૈલી, સંસ્કૃતિ અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં ઇસ્લામી નૈતિકતા અને મૂલ્યો પ્રતિબિંબિત થવા જોઈએ,” તેમણે કહ્યું. “સત્યતા, પ્રામાણિકતા, ન્યાય, સેવા અને કરુણા આપણી ઓળખનો મુખ્ય ભાગ હોવા જોઈએ. આપણે અનાથો, નબળા અને કચડાયેલાઓનું રક્ષણ કરવું જોઈએ.”
એકતાના મુદ્દે, JIH ઉપાધ્યક્ષે જણાવ્યું હતું કે, “એકતાનો અર્થ તફાવતોને ભૂંસી નાખવાનો નથી, પરંતુ એ સમજવું કે મુસ્લિમ સમુદાયનો દરેક વર્ગ એકબીજાના પ્રયત્નોને પૂરક બને છે.” તેમણે મુસ્લિમોને પ્રેમ, સદ્ભાવના અને પરસ્પર આદર સાથે મળીને કામ કરવા આહ્વાન કર્યું હતું.પ્રોફેટ મુહમ્મદ સ.આ.વ.ના ઉદાહરણમાંથી પ્રેરણા લેવી જોઈએ,જેમની સમાધાન અને કરુણાની પરંપરા આજના પ્રયત્નોને માર્ગદર્શન આપવા સમર્થ છે. “આપણે દુશ્મનાવટ કરવા તૈયાર લોકો પ્રત્યે પણ પ્રેમ વ્યક્ત કરવો જોઈએ,” તેમણે કહ્યું, ખાસ કરીને આજના વધતા જતા ઇસ્લામોફોબિયા સામે.
શિક્ષણ સશક્તિકરણનું મુખ્ય સાધન છે
ખાને શિક્ષણ પર નોંધપાત્ર ભાર મૂક્યો હતો અને તેને સાચા વિકાસનો પાયો ગણાવ્યો હતો. “અજ્ઞાનતા અને ગરીબી એકબીજા સાથે જોડાયેલી છે,” તેમણે ચેતવણી આપી, “અને માત્ર શિક્ષણ દ્વારા જ આપણે આ દુષ્ચક્ર તોડી શકીએ છીએ.” આંકડા ચિંતાજનક છે: “૪૦% થી વધુ મુસ્લિમ વસ્તી નિરક્ષર છે,” તેમણે જણાવ્યું હતું, સમુદાયની રાષ્ટ્રીય વસ્તીના નોંધપાત્ર હિસ્સા હોવા છતાં ઉચ્ચ શિક્ષણમાં મુસ્લિમ વિદ્યાર્થીઓના નિરાશાજનક નીચા દરનો હવાલો આપ્યો હતો. “ઉત્તર પ્રદેશ, બિહાર, બંગાળ અને આસામ જેવા મોટી મુસ્લિમ વસ્તી ધરાવતા રાજ્યોમાં શૈક્ષણિક પરિસ્થિતિ વધુ કફોડી છે.”
“આપણે ઉમ્મતને જ્ઞાન આધારિત સમુદાયમાં પરિવર્તિત કરવી જોઈએ,” ખાને જણાવ્યું હતું. તેમને ભાર મૂક્યો હતો કે સમગ્ર સમુદાયે – માત્ર થોડાક અગ્રણીઓ નહીં – શિક્ષણ અપનાવવું જોઈએ. તેમણે સમુદાયની અયોગ્ય પ્રાથમિકતાઓ તરફ ધ્યાન દોર્યું હતું, જ્યાં ખોરાક, કપડાં અને ભવ્ય ઇવેન્ટ્સ પર ખર્ચ ઘણીવાર શિક્ષણ અને જ્ઞાનમાં રોકાણ કરતાં વધુ હોય છે. “અમારી મસ્જિદો, સંસ્થાઓ અને સંગઠનોએ શારીરિક સુંદરતા કરતાં, શીખવા અને માનવ વિકાસને પ્રાધાન્ય આપવું જોઈએ,” તેમણે અપીલ કરી હતી. મુસ્લિમ સમુદાયે શૈક્ષણિક વૃદ્ધિ અને જ્ઞાન-આધારિત સશક્તિકરણ તરફ સંસાધનો ફરીથી ફાળવવા પણ તેઓએ આહ્વાન કર્યું હતું.
રાષ્ટ્રીય સંસાધનોમાં પ્રમાણસર ભાગીદારી સારૂ ખાને ભારતમાં મુસ્લિમોના આર્થિક અધિનિયમનની પણ ચર્ચા કરી હતી. જાહેર અને ખાનગી બંને ક્ષેત્રોમાં મુસ્લિમોની ભાગીદારીની ગંભીર અછતને હાઇલાઇટ કરી હતી. “નવ્વાણું ટકા મુસ્લિમો સ્વ-રોજગાર ધરાવે છે, જેમાં ઘણા ઓછી કુશળ નોકરીઓ અથવા ફૂટપાથીયા વેપારમાં છે,” તેમણે નોંધ્યું હતું, “સંપત્તિ સર્જન અને સંસાધન સંચાલનમાં વધુ મુસ્લિમ સામેલગીરી”ની જરૂરિયાત પર તેમણે ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, દેશની લગભગ 15% વસ્તી હોવા છતાં, મુસ્લિમો સરકારી કર્મચારીઓમાં માત્ર 4.9% અને ઉચ્ચ શિક્ષણમાં માત્ર 5.5% છે.
ખાને દલીલ કરી હતી કે, ઉમ્મતના આર્થિક ઉત્થાન માટે લક્ષિત પ્રયાસો દ્વારા આ વિસંગતતાને સંબોધિત કરવી આવશ્યક છે. “ઇસ્લામિક ચળવળે આર્થિક સશક્તિકરણ પર ભાર મૂકવો જોઈએ,” તેમણે જણાવ્યું હતું, “જ્ઞાન, સંપત્તિ અને સામાજિક પ્રભાવ મેળવવાની ચાવી છે” તેને રેખાંકિત કર્યું હતું.
આ સંદર્ભમાં, JIH ઉપાધ્યક્ષે રિફાહ ચેમ્બર ઓફ કોમર્સ, સહુલત માઇક્રોફાઇનાન્સ, સેવા બેંક અને ઝકાત સેન્ટર ઓફ ઇન્ડિયા જેવી પહેલની પ્રશંસા કરી હતી, સાથેસાથે તેઓએ ભાર મૂક્યો હતો કે ઉમ્મતની વધતી જતી જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે આ પ્રયાસોમાં વ્યાપક વિસ્તરણ થવું જોઈએ.
રાજકીય ન્યાય માટેનો સંઘર્ષ
રાજકીય પરિદ્રશ્યને સંબોધિત કરતાં, ખાને જણાવ્યું હતું કે, મુસ્લિમોને હાંસિયામાં ધકેલી દેવામાં આવ્યા છે, તેમણે સમુદાયને રાષ્ટ્રની નીતિઓને આકાર આપવામાં સક્રિયપણે ભાગ લેવા આગ્રહ કર્યો હતો. તેમણે ચેતવણી આપી હતી કે, “મુસ્લિમ રાજકારણ ખૂબ લાંબા સમયથી નકારાત્મક એજન્ડા દ્વારા ચાલતું આવ્યું છે,” જે મુખ્યત્વે ફાસીવાદને રોકવા પર કેન્દ્રિત રહ્યું છે, ન્યાય અને સામાન્ય ભલાઈ માટે વકીલાત કરવાને બદલે. “આપણે આ નકારાત્મક રાજકારણનો ત્યાગ કરવો જોઈએ અને તેના બદલે તમામ દબાયેલા લોકો સારૂ ન્યાય માટે લડવું જોઈએ,” . પૈગમ્બર મુહમ્મદ સ.અ.વ.ના ઉદાહરણ આપતાં કહ્યું કે તે અન્યાય સામે અડગ રહ્યા હતા, ભલે તે અતિ દૂર લાગતો હોય.
“આપણે રાજકારણમાં આપણી હાજરી જાળવી રાખવી જોઈએ, ન્યાય માટે કામ કરવું જોઈએ અને ક્યારેય પોતાને હાંસિયામાં ધકેલાવવા દેવા ન જોઈએ. તેમણે ઉમેર્યું, અને ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે અધિકારો અને ગૌરવ માટેનો સંઘર્ષ માત્ર મુસ્લિમોનો જ નહીં પરંતુ સમગ્ર સમાજનું સાર્વત્રિક કારણ છે. “આપણે ગરીબી, બેરોજગારી અને અન્યાય જેવા મુદ્દાઓ હલ કરવા માટે આપણા સાથી નાગરિકો સાથે મળીને કામ કરવું જોઈએ,” JIH ના ઉપાધ્યક્ષે જણાવ્યું હતું. તેમણે ઉમ્માહને ચૂંટણીલક્ષી રાજકારણ અને રોજિંદા રાજકીય કાર્યકર્તા બંનેમાં સામેલ થવા આગ્રહ કર્યો હતો.
લાંબા ગાળાના સંઘર્ષને પ્રેરણા આપતાં
પોતાના નિષ્કર્ષના નિવેદનોમાં, ખાને પ્રેક્ષકોને સમાજના તમામ પાસાઓ – આધ્યાત્મિક, શૈક્ષણિક, આર્થિક અને રાજકીય – માં લાંબા ગાળાના સંઘર્ષ માટે તૈયાર રહેવાનું આહ્વાન કર્યું. “આપણે આપણા અધિકારો માટે આપણા વિશ્વાસની શક્તિથી અને આપણા સતત પ્રયત્નો દ્વારા અલ્લાહ આપણા માટે સફળતાના દરવાજા ખોલશે તેવા વિશ્વાસ સાથે લડવું જોઈએ.” આશા, એકતા અને સક્રિય ધ્યેયવાદના સંદેશ સાથે, તેમણે મુસ્લિમ ઉમ્માહને તેમના ગૌરવને પાછું મેળવવા અને માનવતાના કલ્યાણ માટે તેમના ઉમદા મિશનને પૂર્ણ કરવા માટે તૈયાર રહેવા માટે જોરદાર અપીલ કરી.
મુસ્લિમ ઉમ્મતના ભવિષ્ય માટેના દ્રષ્ટિકોણ સાથેના પોતાના ભાષણમાં, ખાને ઉમ્માહની ન્યાયી અને સમૃદ્ધ સમાજને આકાર આપવામાં કેન્દ્રીય ભૂમિકા પર ભાર મૂકવા માટે કુરાનની આયતોનો ઉપયોગ કર્યો. “આપણે પહેલા ઉમ્માહના સાર અને તેના ઇલાહી હેતુને સમજવો જોઈએ,” તેમણે સૂરા અલ-બકારા, આયત 143 નો ઉલ્લેખ કરતાં કહ્યું: “અમે તમને [મુસ્લિમો] એક મધ્યમ રાષ્ટ્ર બનાવ્યા છે જેથી તમે લોકો પર સાક્ષી બની શકો, અને સંદેશવાહક તમારા પર સાક્ષી બનશે.” તેમણે સૂરા અલ-ઇમરાન, આયત 110 નો પણ ઉલ્લેખ કર્યો, જેમાં મુસ્લિમ ઉમ્માહને “માનવજાતના ભલા માટે સર્જવામાં આવેલ શ્રેષ્ઠ ઉમ્મત” તરીકે વર્ણવવામાં આવી છે, જે લોકોને યોગ્ય વસ્તુઓનો આદેશ આપવા અને ખોટી વસ્તુઓને પ્રતિબંધિત કરવા સોંપવામાં આવ્યું છે.
સૂરા અસ-સફનો હવાલો આપીને, ખાને પુનરુક્ત કર્યું કે ઇસ્લામનો હેતુ પ્રતિકારનો સામનો કરવા છતાં પણ, સત્યના ધર્મને બધા પર પ્રવર્તન કરવાનો છે. તેમણે જોર આપ્યું કે ઇસ્લામનું મુખ્ય મિશન સમાજમાં ન્યાય સ્થાપિત કરવાનું અને નેકીને પ્રોત્સાહન આપવાનું છે.
ખાને સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે ઉમ્માહનો વિકાસ માત્ર સામગ્રી સંપત્તિ અથવા સત્તા વિશે નથી પરંતુ શક્તિ, સદ્ગુણો અને નૈતિક ગુણોને કેળવવા વિશે છે, જે મુસ્લિમોને તેમના ઉચ્ચ હેતુ અને મિશનને પૂર્ણ કરવા સક્ષમ બનાવે છે. “સામગ્રી સફળતાથી વધુને વધુ ખુશ થતી દુનિયામાં,” તેમણે સમજાવ્યું કે, “પ્રગતિનો સાચો અર્થ સંતુલિત અભિગમમાં રહેલો છે, જે સામગ્રી અને આધ્યાત્મિક બંને પ્રગતિનો સમાવેશ કરે છે.” તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, “સર્વશ્રેષ્ઠ ઉમ્માહ ઉમદા હેતુ સાથે ઉચ્ચ મિશન દ્વારા પ્રેરિત છે. જો ઉમ્માહ પ્રગતિ કરે છે પરંતુ તેના મિશનને ભૂલી જાય છે, તો તે પ્રગતિ પતન બની જાય છે.”
તેમણે ઉમ્માહના વિકાસ અને સમગ્ર માનવતાના કલ્યાણ વચ્ચેના સંબંધને પણ સંબોધિત કર્યો હતો. “ઉમ્માહની સાચી પ્રગતિ સમગ્ર માનવતાના કલ્યાણ તરફ દોરી જશે,” તેમણે જાહેર કર્યું. “જ્યારે દુનિયા ઉમ્માહના વિકાસને સારા હેતુ માટેના બળ તરીકે જુએ છે, ત્યારે તે ચિંતાનું કારણ નહીં પરંતુ આશા અને સકારાત્મક પરિવર્તનનો સ્ત્રોત બનશે.”
તેમણે પ્રેક્ષકોને પ્રગતિના સર્વાંગી દ્રષ્ટિકોણને અપનાવવાનું આહ્વાન કર્યું – એક એવું કે જે વિકાસના ભૌતિક, આધ્યાત્મિક અને નૈતિક પરિમાણોને સંકલિત કરે છે. “આપણે નિર્માણ અને વિકાસની આ સર્વાંગી સંકલ્પના સાથે આગળ વધવું જોઈએ,” તેમણે આગ્રહ કર્યો, પ્રેક્ષકોને ઉમ્માહ અને વિશ્વના ભવિષ્ય માટે આ દ્રષ્ટિને સાકાર કરવામાં નવીન ઉત્સાહ અને હેતુ સાથે જોડી દીધા.
મહાન કાર્ય માટે સમર્પણ અને કઠોર પરિશ્રમ
અંતિમ નિવેદનમાં, JIH કેડરને સંબોધિત કરીને, ખાને દેશમાં મુસ્લિમો સામે રહેલા પડકારો સામે સમર્પણ અને સખત મહેનતની તાતી જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે ભારતમાં મુસ્લિમોની નોંધપાત્ર વસ્તી સંખ્યા પર પ્રકાશ પાડ્યો, જણાવ્યું હતું કે, “1.40 અબજની વસ્તીમાંથી વીસથી પચીસ કરોડ મુસ્લિમો, અને તેમની અંદર, આ નાનું પરંતુ સમર્પિત જૂથ!” તેમણે સમગ્ર મુસ્લિમ સમુદાયની સામૂહિક શક્તિનો ઉપયોગ કરવાના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો.
ખાને જણાવ્યું હતું કે, “આ સમય છે મુસ્લિમોની આ શક્તિ અને તેમના પ્રબુદ્ધ જૂથ માટે તેમની સ્થિતિ પ્રત્યે જાગૃતિ અને નિર્ધાર સાથે આગળ વધવાનો,” “ભારતના તમામ નાગરિકોને ન્યાયી, નિષ્પક્ષ, સમૃદ્ધ અને નૈતિક રીતે સમૃદ્ધ સમાજ પ્રદાન કરવા માટે.” તેમણે વધુમાં ભાર મૂક્યો હતો કે મુસ્લિમ સમુદાયના વિકાસનો વ્યાપક સામાજિક પ્રભાવ માત્ર મુસ્લિમોને જ નહીં પરંતુ સમગ્ર દેશ માટે આશીર્વાદ અને સદગુણો લાવશે, ઇન્શાઅલ્લાહ.”
લેખ સૌજન્યઃ ઇન્ડિયા ટુમોરો
