નવી દિલ્હીઃ ભારતની જાણીતી વિદ્યાર્થી સંસ્થા સ્ટૂડન્ટ્સ ઇસ્લામિક ઓર્ગેનાઇઝેશન ઓફ ઇન્ડિયા (SIO) દ્વારા જમાત-એ-ઇસ્લામી હિન્દના કેમ્પસમાં ત્રણ દિવસીય લિટરેચર ફેસ્ટિવલ 20, 21 અને 22 ડિસેમ્બરના રોજ “અલ-નુર” ના નામથી યોજવામાં આવ્યો હતો.
આ ત્રણ દિવસીય ફેસ્ટિવલ વિવિધ પ્રવૃત્તિઓથી ભરપૂર હતો. ફેસ્ટિવલમાં ચાર વિવિધ સ્ટેજ, અનુક્રમે મૌલાના મૌદૂદી, માઇલ ખૈરાબાદી, આમિર ઉસ્માની અને મરિયમ જમીલાના નામ પર બનાવવામાં આવ્યા હતા. આ સ્ટેજ પર ત્રણ દિવસમાં ચાલીસ સત્રોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. આ ઉપરાંત અલ્લામા ઇકબાલ પ્રદર્શન હોલ પણ સામાન્ય લોકો માટે ખોલવામાં આવ્યો હતો, જેમાં ફલસ્તીન, ભારતીય મુસ્લિમો, મુસ્લિમ વિચારકો અને વિદ્વાનોને લગતા વિવિધ વિષયોને પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યા હતા. પ્રોગ્રામમાં ખાવા-પીવા અને અન્ય માલસામાન માટે સ્ટોલ પણ લગાવવામાં આવ્યા હતા. દેશભરમાંથી 120 થી વધુ મહેમાનો અને 2000 થી વધુ પ્રતિનિધિઓએ આ ફેસ્ટિવલમાં ભાગ લીધો હતો.
આ કોન્ફરન્સનો હેતુ કલા, સાહિત્ય અને ફિલસૂફી જેવા વિષયો પર ચર્ચા અને વિચારોનું આદાન-પ્રદાન કરવા અને તેને વધુ પ્રોત્સાહન આપવાનો હતો. કોન્ફરન્સના વિશેષ સંબોધનકર્તા દેશભરમાંથી આવેલા સભ્યો હતા, પરંતુ સામાન્ય રીતે ઇસ્લામી વિચારધારાના આધારે બનતી અને વિકસતી કલા, સંસ્કૃતિ અને ફિલસૂફી વિશે સામાન્ય વિદ્યાર્થીઓ અને યુવાનોને માહિતગાર કરવાનો હતો.
અલ-નૂર ફેસ્ટિવલ એ એક એવો ઉત્સવ હતો જેણે વિવિધ ક્ષેત્રોના લેખકો, વિચારકો, વિદ્યાર્થીઓ અને કલાપ્રેમીઓને એક જ મંચ પર એકત્રિત કર્યા હતા. આ ઉત્સવની વિશેષતા એ હતી કે તેનું મુખ્ય ફોકસ ઇસ્લામિક મૂલ્યો પર આધારિત બૌદ્ધિક અને સાંસ્કૃતિક મુદ્દાઓ પર ચર્ચા કરવાનો હતો. વધુમાં, આ ઉત્સવ કલા, સાહિત્ય અને ફિલસૂફીના પ્રચલિત પશ્ચિમી વલણો અને દલીલો પર ચર્ચા અને વિમર્શ કરવાનો હતો તથા તેમના ગુણદોષની ઓળખ કરવાનો હતો.
આ સંદર્ભમાં વિવિધ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. ડૉ. સલીમ ખાન દ્વારા ભાષા, સાહિત્ય અને ઇસ્લામના ભવિષ્યના માર્ગ પર વાતચીત કરવામાં આવી હતી અને ઇસ્લામના પ્રચારમાં કલા, સાહિત્ય અને ભાષાના મહત્વતા પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો હતો. કાર્યક્રમમાં સમાજ સુધારક સૈયદ અબુલ અલા મૌદૂદી અને કલા, સાહિત્ય, સંસ્કૃતિ અને સભ્યતા સંબંધિત તેમના વિચારો પર એક મહત્વપૂર્ણ વર્કશોપનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. પ્રદર્શનના ઉદ્ઘાટન પ્રસંગે જમાઅતે ઇસ્લામી હિન્દના નાયબ અમીર એસ. અમીન અલ-હસન દ્વારા સર્જનાત્મકતા, સંસ્કૃતિ અને સભ્યતા સંબંધિત એક મહત્વપૂર્ણ પ્રવચન આપવામાં આવ્યું હતું. સુહેલ કે.કે. દ્વારા વિવિધ પ્રકારની સંસ્કૃતિઓ અને તેમાં જોવા મળતા ગીતો અને સાહિત્યિક સ્વરૂપો પર વાત કરવામાં આવી હતી. એક મહત્વપૂર્ણ કાર્યક્રમ ડૉ. મુહમ્મદ રિઝવાન અને ખુશહાલ અહમદ વચ્ચે ‘ઇસ્લામ, લિંગ અને સમલૈંગિક વલણો અને ચર્ચાઓ’ પર યોજાયો હતો, જેમાં આ વલણોનું મનોવૈજ્ઞાનિક અને સામાજિક આધાર પર મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું હતું અને આ સંદર્ભમાં ઇસ્લામિક દૃષ્ટિબિંદુ પર ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. ડૉ. અરફાનુલ્લાહ ફારૂકી અને ડૉ. દાનિશ અકબર વચ્ચે ભાષા, સાહિત્ય, કલા અને અનુવાદની રાજનીતિ પર ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. મુજાહિદ અલ-ઇસ્લામ અને સદાકત ફકીહ મલ્લાહ વચ્ચે વિજ્ઞાન, ટેક્નોલોજી અને સમાજ વચ્ચેના સંબંધ પર એક મહત્વપૂર્ણ ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. વેપાર અને નાણાકીય બાબતો સંબંધિત એક મહત્વપૂર્ણ પેનલ ચર્ચા અનીસ અહમદ, અબ્દુલખાલિક અને હમઝા શેખ વચ્ચે યોજાઈ હતી, જેમાં મહેમાનોએ તેમના વ્યાપારિક અનુભવો શેર કર્યા હતા. ડૉ. મુહિયુદ્દીન ગાઝી દ્વારા કુર્આન એક સાહિત્યિક માસ્ટરપીસ તરીકે અને કલા અને સુંદરતાના ઇસ્લામિક વિચારો પર એક મહત્વપૂર્ણ ભાષણ આપવામાં આવ્યું હતું. આ ઉપરાંત, અબ્દુલ્લાહ અઝ્ઝામ, ખુરમ મુરાદ, ડૉ. ખાલિદ મુબશ્શર, સફીર સિદ્દીકી અને ઝકી અહમદ દ્વારા સાહિત્ય અને કલા અને તેમના રાજકીય, સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક પ્રભાવો પર ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. આ સંદર્ભમાં વિવિધ સાહિત્યિક વ્યક્તિઓ અને હસ્તિઓ પર ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. હિન્દી સાહિત્યમાં મુસ્લિમ મુદ્દાઓ સંબંધિત એક મહત્વપૂર્ણ ચર્ચા અદનાન કફીલ દરવેશ અને તલ્હા મનાન વચ્ચે થઈ હતી. કોન્ફરન્સના અંતિમ દિવસે પ્રખ્યાત લેખક ખાલિદ જાવેદ દ્વારા અસ્તિત્વવાદ અને કથા લેખનની કળા પર એક વિદ્વતાપૂર્ણ ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. મનુરંજન બિપારીએ સાહિત્યની આઝાદીની અને સ્વતંત્રતા સંબંધિત ભૂમિકા પર પણ પ્રકાશ પાડ્યો હતો. ડૉ. ઝુલકરનઈન હૈદર સુબહાનીએ કલા, સાહિત્ય અને ઇસ્લામિક વિચારોના સંદર્ભમાં એક મહાન સુધારક નેતા નજાતલ્લાહ સિદ્દીકીના વિચારો પર ચર્ચા કરી હતી.
કોનફરન્સનો મુખ્ય હેતુ ‘મુસ્લિમ મુદ્દા’ને વિસ્તૃત રીતે ચર્ચવવાનો હતો. આ સંદર્ભમાં, મલિક મુઅતસીમ ખાન સાહેબ અને અખ્તર ઉલ્લાહ સાહેબ સાથે “ન્યાય અને રાજકીય એજન્સીની મુસ્લિમ શોધ” પર એક પેનલ ચર્ચા યોજાઈ હતી. ડૉ. બ્રહ્મા પ્રકાશ સિંહે હિંદુત્વ, હિંસા અને નફરતના વલણો પર વિસ્તૃત ચર્ચા કરી હતી. સીએએ આંદોલનને લગતી એક દસ્તાવેજી ફિલ્મ પણ બતાવવામાં આવી હતી જેમાં શ્રોતાઓએ મુસ્લિમ પ્રતિકારના સંદર્ભમાં ચર્ચામાં ભાગ લીધો હતો. ડૉ. નદીરા ખાતૂન અને નહાલ કેડિવર વચ્ચે મુસ્લિમો અને ફિલ્મોના પરસ્પર સંબંધો અને તેના સંદર્ભમાં બદલાતા વાર્તાલાપનું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું હતું. પ્રોફેસર જે. એલોસિસે ન્યાય, ઓળખ અને રાષ્ટ્રીયતાની રાજનીતિના સંદર્ભમાં રાજ્યના હાશિયા પર રહેતા નાગરિકો સાથેના સંબંધોનું મૂલ્યાંકન કર્યું હતું. જિયાદ મસરૂર ખાન અને આયશા સૈયદ વચ્ચે રાજનીતિ, હિંસા અને આત્મકથા લખવાની કળા પર ચર્ચા થઈ હતી. ડૉ. પી.સી. સૈયદવાલા અને ડૉ. સાદિક પી.કે. વચ્ચે જાતિ, ઓળખ અને મુસ્લિમ હાશિયાકરણના સંદર્ભમાં એક મહત્વપૂર્ણ સત્ર યોજાયું હતું. અરફાન અલ્લાહ ફારૂકી સાહેબનું સત્ર વિદ્યાર્થીઓનું વિશેષ આકર્ષણનું કેન્દ્ર રહ્યું હતું. તેમણે પ્રખ્યાત માનવશાસ્ત્રી તલલ અસદના સંદર્ભમાં ધર્મનિરપેક્ષતા, ધર્મ અને ઇસ્લામ પર ચર્ચા કરી હતી. સીએએ આંદોલન અને ભારતમાં રાજકીય અને સામાજિક પ્રતિકારના સંદર્ભમાં શરજીલ ઉસ્માની, વર્દા બેગ, ફવાઝ શાહિન અને આસિફ અકબર તંહા સાથે એક મહત્વપૂર્ણ પેનલ ચર્ચા યોજાઈ હતી. મીડિયા અને મીડિયા દ્વારા મુસ્લિમોની એક ખાસ નકારાત્મક છબી રજૂ કરવાના સંદર્ભમાં પ્રખ્યાત પત્રકાર આદિત્ય મેનન, અલી શાન જફરી અને સલમાન અહમદ સાહેબ વચ્ચે એક પેનલ ચર્ચા થઈ હતી. ડૉ. હફીઝ અહમદ, ડૉ. મનીર અને અર્મ કઝિયનએ માપિલા અને મિયાં કવિતાના સંદર્ભમાં પ્રતિકારી કવિતાના ભારતીય મુસ્લિમ ઇતિહાસ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. જેલની વાર્તા અને મુશ્કેલીઓ વિશે વાત કરવા માટે રાજકીય કેદી બનેલા જાવેદ મોહમ્મદ, સદીક કપન અને આસિફ અકબર તંહાએ એક પેનલ ચર્ચામાં ભાગ લીધો હતો. તાજેતરમાં પ્રકાશિત થયેલ પુસ્તક, શિકવા-એ-હિંદના લેખક શેખ મુજીબુર રહેમાન સાથે જામિયાના સંશોધન વિદ્યાર્થી અલ્ફોઝ અઝમીએ ભારતના મુસ્લિમોના રાજકીય ભવિષ્ય પર મહત્વપૂર્ણ ચર્ચા કરી હતી.
કોનફરન્સનો એક બીજો મોટો ઉદ્દેશ્ય એસઆઈઓના 40 વર્ષના ઇતિહાસ, વિદ્યાર્થીઓ અને યુવાનોમાં વૈજ્ઞાનિક અને સાહિત્યિક ચેતનાના વિકાસ માટે વિદ્યાર્થી સંગઠનની સેવાઓને પ્રકાશિત કરવાનો હતો અને આ માર્ગમાં આવતી મુશ્કેલીઓ અને પડકારો અને આ સંદર્ભમાં સંગઠનની યાત્રાને પણ દર્શાવવાનો હતો. વધુમાં, આ ઉત્સવ આ વાતનો પણ પુરાવો હતો કે સંગઠને સમાજમાં મોટા પાયે પરિવર્તન અને નવીનીકરણનો બોજ ઉઠાવ્યો હતો અને કેવી રીતે એસઆઈઓની વૈજ્ઞાનિક, બૌદ્ધિક, શૈક્ષણિક અને સાહિત્યિક સેવાઓ ભારતમાં પરિવર્તનના સપનાને સાકાર કરવામાં મહત્વપૂર્ણ સાબિત થઈ રહી છે.
આ ત્રિદિવસીય ઉત્સવમાં પેનલ ચર્ચા, કાર્યશાળાઓ, વ્યાખ્યાનો અને લેખકો સાથેની વાતચીત જેવી વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ યોજાઈ હતી. સાહિત્યિક સત્રો ઉપરાંત, આ કાર્યક્રમ એક પ્રયોગમૂલક ઘટના પણ સાબિત થયો. સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમોમાં કાવ્ય સંધ્યા, સંગીત અને મુસ્લિમ સંસ્કૃતિની અન્ય કલાત્મક અને સાંસ્કૃતિક રીતોનો સમાવેશ થતો હતો, જ્યારે નવીન પ્રકાશિત પુસ્તકો, પ્રદર્શનો અને ખાદ્ય સ્ટોલ્સ ધરાવતા સ્ટોલ્સનો હેતુ ઇસ્લામિક સંસ્કૃતિના સામૂહિક સ્વરૂપની એક સારી ઝલક રજૂ કરવાનો હતો.
કાર્યક્રમનું સમાપન 22 ડિસેમ્બર, રવિવારે થયું હતો. કાર્યક્રમના સમાપન સત્રમાં, અમીર જમાત-એ-ઇસ્લામી હિન્દ, સૈયદ સઆદતુલ્લાહ હુસૈનીએ ‘કલા, સાહિત્ય અને ઇસ્લામિક સંસ્કૃતિ’ પર એક મહત્વપૂર્ણ વાતચીત કરી હતી. હૈદર સૈફના ગીતોએ કાર્યક્રમમાં ચાર ચાંદ લગાવ્યા હતા. અંતે, સંગઠનના પ્રમુખ, રમીસ ઇ.કે.ના સમાપન ભાષણ સાથે આ ત્રિદિવસીય ઉત્સવનો અંત આવ્યો.
